دوشنبه ۲۹ ژانویه ۲۰۲۴
آقای کمیسیونر عالی، خانم معاون کمیسیونر عالی،
ما، سازمان‌های جامعه مدنی، که برای بهبود حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران تلاش می‌کنیم عمیقا نگران سفر اعلام‌شده نادا الناشف، معاون کمیسیونر عالی، به جمهوری اسلامی ایران در روزهای ۲ تا ۵ فوریه ۲۰۲۴ هستیم.
ما ارزش گفتگو و ارتباط را به رسمیت می‌شناسیم و متوجهیم که دفتر کمیسیونر عالی حقوق بشر علاقه‌ای مشروع به گفتگو با مقامات تمام کشورها (از جمله دشوارترین کشورها) درباره چالش‌های حقوق بشری دارد. ما در ضمن کاملا متوجهیم که این‌گونه تماس‌ها بخشی ماهوی از ماموریت شما هستند.
اما در این مورد مشخص، زمان‌بندی این سفر، چارچوبی که سفر در آن صورت می‌گیرد و شیوه‌های انجام آن باعث نگرانی‌های بسیار جدی‌ای شده‌اند. ما محترمانه از شما می‌خواهیم به این نگرانی‌ها گوش فرا دهید و در مورد فرصت، زمان و شیوه‌های این سفر تجدید نظر کنید.
اول، زمان این سفر باعث نگرانی عمیق ما است. در حال حاضر این سفر قرار است تنها چند هفته پیش از آغاز پنجاه و پنجمین جلسه شورای حقوق بشر صورت بگیرد و در نتیجه این خطر وجود دارد که در تداخل با جلسه‌ای حیاتی قرار بگیرد که طی آن شورا گزارش‌هایی از دو ماموریت موجود درباره حقوق بشر در ایران دریافت می‌کند و درباره آینده این دو گفتگو می‌کند: گزارشگر ویژه سازمان ملل در موضوع حقوق بشر در ایران و کمیته مستقل بین‌المللی حقیقت‌یاب سازمان ملل در مورد جمهوری اسلامی ایران.
ما با توجه تجربیات گذشته خود انتظار داریم که مقامات ایران بکوشند از تماس رسمی خود با دفتر شما استفاده ابزاری کنند و آن‌را به عنوان وسیله‌ای تبلیغاتی به کار ببندند تا این ساز و کارهای موجود و به شدت مورد نیاز برای نظارت، گزارش‌دهی و تحقیق را که شورای حقوق بشر برپا کرده زیر سوال ببرند. ما تماس دیپلماتیک را مکمل کار معمول نظارت، گزارش‌دهی عمومی و تحقیق می‌دانیم اما در ضمن می‌دانیم که مقامات ایران، همگام با موضع همیشگی خود که بارها در شورای حقوق بشر از آن دفاع کرده‌اند، ارتباط دیپلماتیک را در مقابل ساز و کارهای مسئولیت‌پذیری قرار می‌دهند.
در این چارچوب ما عمیقا باور داریم که دفتر کمیسیونر عالی مسئولیت دارد که نگذارد فعالیت‌های مشروعش در زمینه ارتباط با دولت‌ها مورد استفاده ابزاری برای زیر سوال بردن ساز و کارهای دیگری قرار بگیرد که نقشی حیاتی در تشویق و پاسداشت حقوق بشر در ایران دارند. برای جلوگیری از این امر، ما از شما می‌خواهیم در مورد زمان سفر خود تجدید نظر کنید و راهبردی جدی برای کاهش این خطر داشته باشید.
دوم، ما نگرانیم که سفر در چارچوب کنونی بعید است به نتایج مثبتی بیانجامد. ما کاملا با ارزیابی شما موافقیم که مسائل مجازات مرگ و حقوق زنان و دختران نیازمند توجه فوری هستند. اما:
— می‌بایست اظهار کنیم که مقامات ایران هیچ‌گونه نشانی از اراده سیاسی برای رسیدگی به این مسائل دیرین نشان نداده‌اند. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که شاهد افزایش هشداردهنده اعدام‌ها هستیم چنان‌که شما، آقای کمیسیونر عالی، در یکی از بیانیه‌های اخیر خود،[1] به درستی اشاره کردید؛ از جمله اعدام چهار زندانی سیاسی کُرد که صبح امروز صورت گرفت و دو مورد هفته پیش: اعدام مردی جوان با معلولیت ذهنی که در رابطه با مشارکت او در اعتراضات سال ۲۰۲۲ دستگیر شده و یک زندانی کُرد دیگر. تمام این افراد در پی محاکمه‌های کاملا ناعادلانه و علیرغم تقاضاهای مکرر برای توقف این اعدام‌ها محکوم به مرگ شده بودند. این سفر در ضمن در شرایطی صورت می‌گیرد که شاهد سرکوب مرگبار، خشونت‌بار و غیرقانونی جنبش سراسری «زن، زندگی، آزادی» و تشدید مصوبات و سیاست‌های تحقیرکننده و تبعیض‌آمیز علیه زنان و دختران هستیم. اظهارات عمومی مقامات ایران و همچنان اعمال تقنینی و اجرایی آن‌ها به روشنی خبر از رد تمام و کمال خواست اصلاحات حقوق بشری در این دو مورد می‌دهد.
— ما در ضمن اظهار می‌کنیم که مقامات ایران به طرز گسترده‌ای از ابزار سرکوب برای کاهش فضای مدنی، سانسور گفتگو درباره این موضوعات و تعقیب مدافعین حقوق بشر زنان و کنشگران مخالف مجازات اعدام استفاده می‌کنند. دفتر شما مستندات مفصلی در این باره تهیه کرده است. نماد این تعقیب مداوم تداوم زندانی بودن و احکام جدیدی است که به نرگس محمدی، برنده جایزه نوبل صلح و کنشگر حقوق زنان و مخالف مجازات اعدام، داده شده.
— ما اضافه می‌کنیم که ایران اخیرا حاضر نشده در بررسی گزارش ادواری آن در اکتبر ۲۰۲۳ با کمیته حقوق بشر سازمان ملل صحبتی درباره مجازات اعدام و برخی مسائل حقوق زنان انجام دهد و در ضمن اجازه نداده که در «توافق چارچوب همکاری توسعه پایدار سازمان ملل»[2] که اخیرا امضا کرده اسمی از حقوق بشر یا برابری جنسیتی برده شود. این‌ها باعث شود شکی بسیار جدی در مورد تعهد واقعی و جدی مقامات ایران به رسیدگی معنی‌دار به این مسائل حقوق بشری از طریق تماس‌شان با سازمان ملل پیش بیاید.
در این چارچوب، ما طبیعتا نسبت به نتیجه مشخص و مزایای سفر مقامات عالی‌رتبه سازمان ملل به تهران برای پیشبرد حقوق بشر مردم ایران نگاهی شکاکانه داریم مگر این‌که شامل شود بر عنصری قوی از امر نظارت، تضمین دسترسی به عوامل مستقل جامعه مدنی و مدافعین حقوق بشر از جمله گفتگوی بدون نظارت با مدافعینی که مورد دستگیری خودسرانه قرار گرفته‌اند و پشتیبانی از آزادی آن‌ها.
به نظر ما این اجزا کاملا توجیه‌گیر نیاز به سفر به ایران خواهند بود. در غیر این صورت سایر شیوه‌های ارتباطی همچون تداوم تماس‌های کنونی و معمول دفتر کمیسیونر عالی با مقامات ایرانی در ژنو موجود هستند.
نگرانی ما اما این است که بدون شامل کردن این عناصر نظارتی، دیدار عالی‌رتبه از سوی دفتر کمیسیونر عالی به تهران در چارچوب کنونی و در این زمان مشخص نه تنها بعید است که منجر به پیشرفت در دو مساله حقوق بشری مورد تمرکز شود که احتمالا به عنوان ابزار تبلیغاتی مورد استفاده مقامات ایران قرار می‌گیرد که خواهند کوشید نهادهای موجود سازمان ملل را زیر سوال ببرند. این اوضاع می‌تواند نهایتا باعث شود اعتمادی که مدافعین حقوق بشر ایرانی، قربانیان نقض حقوق بشر در ایران و عموم جمعیت به نظام سازمان ملل دارند زیر سوال برود.
با توجه به دلایل فوق‌الذکر، ما محترمانه از شما، آقای کمیسیونر عالی و خانم معاون کمیسیونر عالی، تقاضا می‌کنیم به دقت در مورد فرصت، زمان‌بندی و شیوه‌های این سفر تجدید نظر بفرمایید.
ارادتمند،
Abdorrahman Boroumand Center for Human Rights in Iran
Ahwaz Human Rights Organization
All Human Rights for All in Iran
ArcDH – Association pour la défense des droits de l’homme et des revendications démocratiques / culturelles du peuple Azerbaidjanais – Iran
ARTICLE 19
Association for the Human Rights of the Azerbaijani People in Iran (Ahraz)
Baloch Activists Campaign
Balochistan Human Rights Group
Center for Human Rights in Iran
Defenders of Human Rights Center
Ensemble Contre la Peine de Mort (ECPM)
FEMENA
Haalvsh
Impact Iran
Iran Human Rights
Iran Human Rights Documentation Center
Justice for Iran
Kurdistan Human Rights Association – Geneva
Kurdpa Human Rights Organization
Rasank
Siamak Pourzand Foundation
United4Iran
Unrepresented Nations and Peoples Organization (UNPO)
Women’s International League for Peace and Freedom (WILPF)
6rang (Iranian Lesbian & Transgender Network)
[1] https://www.ohchr.org/en/statements/2024/01/un-high-commissioner-human-rights-volker-turk-alarmed-sharp-spike-use-death
[2] https://unsdg.un.org/sites/default/files/2022-11/UNSDCF_Iran%20Republic%20of-2023-2027.pdf